მამუკა ყურაშვილმა საგამოძიებო კომისიაზე 2008 წლის აგვისტოს ომის დღეებში განვითარებული მოვლენები აღწერა

მესამე დღეა, პარლამენტის საგამოძიებო კომისიის წევრები 2008 წლის აგვისტოს მოვლენებს განიხილავენ, შეიძლებოდა თუ არა რუსეთთან სამხედრო კონფლიქტის თავიდან არიდება და რა ნაბიჯები გადადგა მაშინდელმა ხელისუფლებამ.
ყოფილი პოლიტიკური თანამდებობის პირებისა და მაშინდელი სამხედრო მაღალჩინოსნების შემდეგ, დღეს კომისიის წინაშე გოგა ხაინდრავა, ირაკლი ბათიაშვილი და გიორგი ვოლსკი წარდგნენ.
მანამდე, გრძელდება მამუკა ყურაშვილის მოსმენა, რომელიც გუშინ ვერ მოესწრო. შეიარაღებული ძალების გაერთიანებული შტაბის სამშვიდობო ძალების ყოფილი უფროსი შეკითხვებს პასუხობს. სხდომაზე რამდენჯერმე იყო კამათი თეა წულუკიანს, სოზარ სუბარსა და მამუკა ყურაშვილს შორის.
მამუკა ყურაშვილმა პირველი აგვისტოდან ექვს აგვისტოს ჩათვლით მიმდინარე დაძაბული ურთიერთობა და ის შემთხვევები გაიხსენა, თუ რა უძღოდა ომის დაწყებას წინ.
“იყო პერიოდული სროლები, ძალიან დიდი სროლები იყო ხეთაგუროვოდან, ეს იყო ისტორიული გზა ნიქოზიდან, რომელიც იცხრილებოდა. იყო პატარა ლიახვის ხეობაში, ეს უკვე ორი აგვისტოა, ფრისიდან სროლები დაიწყო, ჩავედი ეს ვითარება დამხვდა. ვცდილობდი უშუალო კომუნიკაციას, ძალიან ხშირი კომუნიკაცია მქონდა გენერალ კულახმეტოვთან შეთანხმებით, ცეცხლის შეწყვეტას ვაღწევდით.
მერე უკვე, სამ რიცხვში, “სარაბუკის” საგუშაგოზე გაიხსნა ცეცხლი, რაზეც თვითონ რუსული და ოსური მხარე აწერს ამ მონიტორინგის დასკვნას ხელს და არის მასალებში. 125 მილიმეტრი და 85 მილიმეტრზე მაღალ კატეგორიად იკრძალებოდა.
4 რიცხვში გაგრძელდა გააფთრებული შეტევა, ნიქოზში უკვე სახლები იწვის, კატასტროფული მდგომარეობაა, მიჭირს უკვე ამ ყველაფრის გაჩერება. აქედან გამომდინარე, ქართული მხარემ იღებს გადაწყვეტილებას და საქართველოში აკრედიტებულ ელჩებს სთხოვს, რომ გაემართონ კონფლიქტის ზონის მიმართულებით, რომ დაამტკიცოს თავის სიმართლე – ეს არის ხუთი აგვისტო.
ოსების მოთხოვნა იყო, მოგვხედოს ვინმემო, ქართველები გვასწორებენ მიწასთან, აქ მიიღეს გადაწყვეტილება, რომ მიემართათ დიპლომატიური კორპუსისთვის, თუ შეიძლება ჩამობრძანდითო. არაფერი სანახავი არ ჰქონდათ იქ და არ შეუშვეს [დიპლომატები კონფლიქტის ზონაში], გამოაბრუნეს. დაზუსტებით შემიძლია ვთქვა, რომ რუსეთის ელჩიც იქ იყო.
ჩამობრძანებულები რადგან იყვნენ, არ გავუშვით ეს შესაძლებლობა ხელიდან და ავიყვანეთ ნიქოზში, ვანახეთ დამწვარი სახურავები, სადაც სრულ კალიბრიანი [იარაღი იყო გამოყენებული], უკვე კალიბრი იზრდებოდა, გადამწვარი იყო სახლები, მერე ავნევნი, ნულში, ანალოგიური ვითარება გვხვდება. ბოლომდე ვერ ვასრულებთ [სოფლების ნახვას ელჩებისთვის] იმიტომ, რომ რუსეთს ელჩი უარს მეუბნება. რუსეთის ელჩს ვთხოვ ნიქოზში ამომყვეს სასაფლაოზე, სადაც ნივთმტკიცებულება არის. ძალიან ბევრი ელჩი იყო, რომელმაც არ დაიზარა, ამოვიდა.
ჩემთვის მორე ამოსუნთქვა იყო, ელჩები რომ ნახავდნენ ამ ყველაფერს, ბრიუსელში იგზავნებოდა, ამაზე რეაგირებები ხდებოდა. როგორც ჩანს, საქმიდან გამომდინარე, უკურეაგირება მოყვა იმიტომ, რომ გააფთრებული სროლა გაიზარდა.
შემდეგ დგება ექვსი აგვისტო და გვყავს ორი დაღუპული. სროლების შედეგად, მათ შორის მსხვილკალიბრიანი ჭურვების აფეთქების შედეგად, ერთი ადგილზე დაიღუპა, ერთი დაჭრილია, რომელსაც დროზე ვერ აღმოვუჩენთ სამედიცინო დახმარებას იმიტომ, რომ სროლები არის, ნიქოზი-ავნევის დამაკავშირებელ ისტორიულ გზაზე, ერთადერთი გზა იყო ამ სოფლებში ჩასასვლელად. მარტო სამშვიდობოებს შეეძლოთ ამის უზრუნველყოფა.
მაშინ უკვე ვიგრძენი, როცა სამძიმარი არ მითხრა კულახმეტოვმა, გვქონდა ისეთი ურთიერთობა, რომ სამძიმარი ეთქვა ჩემთვის, არც მომისამძიმრა და არც საშუალება მომცა, დროულად აღმომეჩინა დახმარება დაჭრილისთვის, რომ გადამერჩინა. ეს უკვე არის იმის ნიშანი, რომ მე შეშფოთება გამოვთქვა და სხვა კუთხით დავინახო ეს ყველაფერი, რომ უკვე მარტო ვარ”, – განაცხადა მამუკა ყურაშვილმა.

თეა წულუკიანმა მამუკა ყურაშვილს მიმართა, “რა, ან ვინ გიშლიდათ ხელს, ან ვისი რიდი გქონდათ, რომ პირდაპირ გეთქვათ, რომ მე გენერალი ყურაშვილი ვაფრთხილებ ჩემს უფლებამოსილების არეალში მოქალაქეებს, გთხოვთ დატოვოთ არეალი, ან დაკავშირებოდით ქურთაში ადგილობრივ ადმინისტრაციას, რომელსაც დიმიტრი სანაკოევი ხელმძღვანელობდა და ჩვენ აქ მინისტრი მოვისმინეთ, ბატონი თამაზ ბესტაევი, მათთვის მაინც დაგერეკათ და გეთქვათ, რომ უზრუნველყავით ზრუნვა მოქალაქეებზე, რატომ არ გააკეთეთ ეს პირდაპირ? ვინმე გიკრძალავდათ თუ რამის რიდი გქონდათ?”
დასმულ კითხვას მამუკა ყურაშვილმა შემდეგნაირად უპასუხა: “სამხედრო წესდება მიკრძალავდა. პოლიტიკურ განცხადებას მე ვერ [გავაკეთებდი]”.
კომისიის თავმჯდომარემ ყურაშვილს განუმარტა, რომ სამშვიდობო ფუნქციის მთავარი პრიორიტეტი იყო მშვიდობიან მოსახლეობაზე ზრუნვა, შესაბამისად, “ეს არ არის პოლიტიკური განცხადება, რატომ არ გააკეთეთ პირდაპირ ეს განცხადება?”
რაზეც მამუკა ყურაშვილმა განაცხადა, “ალბათ უფრო მშვიდი გარემო არის საჭირო. პრესკონფერენციასავით უნდა გააკეთო. შეზღუდული ვიყავი დროში ძალიან და ვერ მოვახერხებდი ამის გაკეთებას და ამას ცალკე ბრძანება და ნებართვა სჭირდება ჩემგან ასეთ განცხადებას”.
მამუკა ყურაშვილის თქმით, პირდაპირ მოწოდებაზე, რომ მოქალაქეებს დაეტოვებინათ არეალი, ნებართვა არ ჰქონია.

მოქალაქეთა ევაკუაციასთან დაკავშირებით კონფლიქტის ზონიდან გაერთიანებული შტაბი ჩავაყენე საქმის კურსში. თქვენ როგორ წარმოგიდგენიათ, განგაში ამეტეხა უშიშროების საბჭოს, გენშტაბის გარეშე და სახლებზე დამეწყო კაკუნი? – ამის შესახებ 2008 წელს საქართველოს შეიარაღებული ძალების გაერთიანებულ შტაბში შემავალი სამშვიდობო ოპერაციების შტაბის უფრომა, მამუკა ყურაშვილმა „2003-2012 წლებში მოქმედი რეჟიმისა და რეჟიმის პოლიტიკური თანამდებობის პირების საქმიანობის შემსწავლელი დროებითი საგამოძიებო კომისიის“ სხდომაზე განაცხადა.
მამუკა ყურაშვილმა უპასუხა კომისიის ხელმძღვანელის, თეა წულუკიანის კითხვას: „როგორც კი თქვენ გაიგეთ ტელევიიზით ადგილზე, რომ პირველი აგვისტოდან მეორე მხარემ დაიწყო ევაკუაცია, თქვენ თვითონვე თქვით, რომ მივხვდი, მარტო ვარო. თუ მარტო იყავით, ჩვენი მოსახლეობა კიდევ უფრო მარტო იყო. თქვენს უფლებამოსილებებში შედიოდა თუ არა, რომ, სულ მცირე, განგაშის ზარი შემოგეკრათ, რომ მოსახლეობაში მსხვერპლი ყველაფრის ფასად თავიდან აგეცილებინათ? თუ იყო ეს თქვენი უფლებამოსილების ნაწილი, რა გააკეთეთ ამისთვის?“
ამასთან, როგორც მამუკა ყურაშვილმა განაცხადა, ცდილობდნენ კონფლიქტის აცილებას.
„ბოლო წამამდე ვცდილობდით, აგვეცილებინა კონფლიქტი. თუ იწყებ რაღაც ოპერაციას, მაშინ შენ აფრთხილებ, შენ გამოგყავს“, – აღნიშნა ყურაშვილმა.
კომისიის სხდომაზე დასმულ კითხვაზე, უთხრა თუ არა უმაღლეს მთავარსარდალს, რომ შეიძლება, მოხდეს ომი, ესკალაცია, ჰქონდა თუ არა მასთან კონტაქტი, სამხედრო წესით ფორმალიზებული საუბარი, ყურაშვილმა განაცხადა, რომ სააკაშვილთან საუბარი ვერ მოახერხა.
„უშუალოდ როცა ვნახე, მოხსენება გავუკეთე, დავხვდი, დავიძარით და შიგნით კონტაქტი არ მქონია, ოთახში იყო. ვერ მოვახერხე მასთან საუბარი. სამხედრო წესით მომესალმა. სამხედრო წესით ფორმალიზებულ საუბარზე მისგან ეს ინიციატივა არ ყოფილა. მე არ მქონდა ეს შესაძლებლობა.
ვეტყოდი, რომ ალბათ თადარიგი უნდა დაგვეჭირა. კონფლიქტის ზონაში სჭირდებოდა თანათავმდჯომარეების გადაწყვეტილება ევაკუაციასთან დაკავშირებით. განცდა არ მქონია, რომ ჩემი ყოფნა სააკაშვილს იქ საერთოდ არ აინტერესებდა. დამრჩა უკმაყოფილების განცდა. ბრძანება ვინც მომცა, დავხვედრილიყავი უმაღლეს მთავარსარდალს, მისთვის არ მითქვამს ეს, სხვა საზრუნავი მქონდა, ისეთი დაძაბული სიტუაცია იყო. სხვა გამოწვევები იყო და გადამივარდა გონებიდან. მოქალაქეებზე ზრუნვა იყო ზუსტად და კიდევ გრძელდებოდა სროლები, დავიძარი და წავედი იქითკენ“, – განაცხადა მამუკა ყურაშვილმა.
ამასთან, ყურაშვილს კომისიის წევრმა, ილია ინჯიამ კითხვა დაუსვა: „ადამიანების ევაკუაცია უფრო ადრე რომ მოგეხდინათ, უფრო მეტი ხალხი დაზარალდებოდა თუ უფრო ნაკლები?“ ყურაშვილმა პასუხად განაცხადა, რომ „დაზარალებული უფრო ნაკლები იქნებოდა“.

მე დღეს მოსული ვარ დაღუპულების გამო, პასუხისმგებლობა მაქვს დაღუპულებთან, ვიღაც ტვინმოღრეცილებისგან არ მოჰყვა სწორი შეფასება – არ მაქვს უფლება, რომ 2008 წლის ომთან დაკავშირებით კითხვებს არ გავცე პასუხი, იქიდან გამომდინარე, რომ ვერცერთ ტვინმოღრეცილს საშუალებას ვერ მივცემ დაღუპული გმირის ოჯახის წევრთან მივიდეს და [უთხრას] თქვენს შვილს უღირსი ადამიანი მეთაურობდა და იმას კითხვებზე პასუხი არ აქვს. ვერ დავუშვებ იმას!- ამის შესახებ გენერალმა მამუკა ყურაშვილმა „ნაციონალური მოძრაობის“ ხელისუფლების საქმიანობის შემსწავლელ დროებით საგამოძიებო კომისიაზე განაცხადა.
კომისიის დღევანდელ სხდომაზეც განსახილველი საკითხი 2004-2008 წლებში საქართველოს ოკუპირებულ ტერიტორიებზე შექმნილი ვითარება და 2008 წლის აგვისტოს ომია. როგორც მამუკა ყურაშვილმა განმარტა, ის ამ საკითხზე ჰააგაშიც მოწმის სახით არის დაკითხული, ამასთან, მზად არის კომისიის შეკითხვებსაც უპასუხოს.
„ქალბატონო თეა, თქვენ არაერთი ღამე გაქვთ გათენებული, ჰააგის ტრიბუნალი იცით და ყველა პატივცემულმა სტუმარმა, ვინც აქ არის მობრძანებული. მე იმით განვსხვავდები,რომ დაკითხული ვარ ჰააგაში, ვარ მოწმე. ბევრ კითხვაზე შეზღუდული ვარ, ვერ ვუპასუხებ იმიტომ, რომ გაუთქმელობაც არის. სხვადასხვა კომისიებზე ძალიან ბევრი ჩვენება მაქვს მიცემული, დაკითხული ვარ, მათ შორის, არსებობს სტენოგრამები. 17 წლის თავზე მზად ვარ ყველა კითხვას პასუხი გავცე. იმ მოკლე პერიოდში, როდესაც ომი მომხდარი იყო, უფრო კარგად მახსოვდა და იმის თქმა მინდა, რომ ჩემს ყველა სიტყვას ვეთანხმები. შეგიძლიათ გამოააშკარაოთ და აჩვენოთ ის ჩვენებები. რაც შეეხება 2007 წლიდან და მანამდე პერიოდს, ყველა დეტალზე მზად ვარ გიპასუხოთ. მე დღეს მოსული ვარ დაღუპულების გამო, პასუხისმგებლობა მაქვს დაღუპულებთან, ვიღაც ტვინმოღრეცილებისგან არ მოჰყვა სწორი შეფასება,მიუხედავად იმისა რომ ამ კომპონენტზე ბატონმა გენერალმა ზაზა გოგავამ ამომწურავი პასუხი გასცა. ჩემი ღრმა რწმენით, არ მაქვს უფლება, რომ 2008 წლის ომთან დაკავშირებით კითხვებს არ გავცე პასუხი იქიდან გამომდინარე, რომ ვერცერთ ტვინმოღრეცილს საშუალებას ვერ მივცემ დაღუპული გმირის ოჯახის წევრთან ვინმე მივიდეს და [უთხრას] თქვენს შვილს უღირსი ადამიანი მეთაურობდა და იმას კითხვებზე პასუხი არ აქვს. ვერ დავუშვებ იმას, რომ ეს ვინმეს ვათქმევინო“,- განაცხადა მამუკა ყურაშვილმა.
კომისიის თავმჯდომარე, თეა წულუკიანმა მას ჰკითხა, როდესაც ის შეიარაღებული ძალებიდან გათავისუფლების შემდგომ, 2007 წელს კვლავ დაბრუნდა შეიარაღებულ ძალებში, ხომ არ იყო რაიმე სიგნალი, მინიშნება, ან სამხედრო მნიშვნელობის, ან პოლიტიკური ფაქტი ან ინფორმაცია მისთვის ცნობილი, რომელიც პირადად მამუკა ყურაშვილს აფიქრებინებდა – შესაძლოა ისე დაიძაბოს ვითარება ოკუპირებულ ტერიტორიებზე, რომ ეს გადაზარდოს ომში.
მამუკა ყურაშვილმა აღნიშნულ კითხვას უპასუხა, რომ „არა“ და განმარტა, რომ კომისიის სხდომაზე ის შეფასებისთვის არ მისულა.
რაც შეეხება შეიარაღებული ძალებიდან მის გათავისუფლებას, მამუკა ყურაშვილის თქმით, ის ძალებიდან ორჯერ გაათავისუფლეს, პირველ შემთხვევაში 2006 წელს, მეორე შემთხვევაში კი 2011 წელს. მამუკა ყურაშვილის თქმით, პირველ შემთხვევაში თანამდებობიდან ის ირაკლი ოქრუაშვილმა გაათავისუფლა, მიზეზი კი იყო, შემდეგი „ოქრუაშვილი დაიბოღმა იმის გამო, რომ შს მინისტრი ვანო მერაბიშვილი გამოვატარე ცხინვალში“.
რეალურად კი, ყურაშვილის თქმით, იმ დროს თანამდებობიდან მისი გათავისუფლების შესახებ კითხვაზე პასუხი დღემდე არ აქვს.
„ამ კითხვაზე დღესაც არ მაქვს ზუსტი პასუხი. შეიძლება ასე აიხსნას, მაღალი თანამდებობის პირებს შორის შიდა კულუარული ინტრიგები [იყო]. ეს უკავშირდებოდა მერაბიშვილის და ოქრუაშვილის დაპირისპირებას. მე, როგორც სამხედრო მეთაურს, „ნოხის“ ქვეშ და კულისების უკან, რა ხდებოდა, არ ვიცი. ჩამობრძანებული იყო მინისტრი, ცხინვალიდან გამოვატარე. შს მინისტრის მერე არავის გაუვლია. გამოვატარე და ამაზე დაიბოღმა და გამათავისუფლა. დიახ, [ოქრუაშვილმა] გამათავისუფლა. ხეობაში მინისტრი მერაბიშვილი იყო ჩამოსული. მე მაგათი ურთიერთობა არ ვიცოდი…. [გათავისუფლების] მიზეზი დღემდე არ ვიცი, ჭორად მომიტანეს, რომ ეს იყო“, – განაცხადა ყურაშვილმა.
მისივე თქმით, შეიარაღებულ ძალებში 2007 წელს დაბრუნდა, მას შემდეგ რაც თავდაცვის მინისტრად დავით კეზერაშვილი დაინიშნა.

რუსეთის ფედერაციასთან დიპლომატიური მისია, რომ გაძლიერებულიყო, რა თქმა უნდა, შესაძლებელი იყო [ომის აცილება] – ასე უპასუხა გენერალმა მამუკა ყურაშვილმა დროებითი საგამოძიებო კომისიის ერთ-ერთი წევრის, ილია ინჯიას შეკითხვას აგვისტოს ომთან დაკავშირებით – თვლის თუ არა, რომ „ამ უბედურების თავიდან აცილების შანსი იყო?“როგორც მამუკა ყურაშვილმა კითხვის საპასუხოდ აღნიშნა, ეს შესაძლებელი იყო პირველ აგვისტომდე, ხოლო პირველი აგვისტოს შემდგომ კი – წარმოუდგენელი.
„მანამდე დიპლომატიური მისია რომ გაძლიერებულიყო, რა თქმა უნდა, [იყო]. ძლიერი დიპლომატები ჰყავდა საქართველოს, რომელიც რუსეთის ფედერაციასთან შეიძლებოდა ამოქმედებულიყო, ოღონდ 1-ელი აგვისტოს შემდეგ, უკვე გამორიცხული იყო. თქვენ, ალბათ, როგორც პოლიტიკოსი უფრო ზოგად სურათს უყურებთ, ჩემი გადმოსახედიდან, რა პოზიციაზეც მე ვიყავი და იქ, კონფლიქტის ზონაში რასაც ვუყურებდი, წარმოუდგენლად მიმაჩნდა. მანამდე შეიძლებოდა დიპლომატიური მისიის ამოქმედება, რომელიც დადებითად აისახებოდა კონფლიქტის ზონაზე.
რუსეთის მხრიდან პოლიტიკის გაგრძელება არის – ომი. პოლიტიკა გააგრძელეს ომით, საქართველოსთან მიმართებაში და აქედან, ვფიქრობ, ძლიერი დიპლომატიური კორპუსი უნდა ამოქმედებულიყო და შეიძლება უკეთესი შედეგი დამდგარიყო,“ – განაცხადა მამუკა ყურაშვილმა და დამაზუსტებელი კითხვის საპასუხოდ კიდევ ერთხელ განმარტა, რომ დიპლომატიური მისიის გაძლიერება პირველ აგვისტომდე უნდა მომხდარიყო, რადგან „არ უნდა მივიდეს საქმე იქამდე“.
ცნობისთვის, კომისიის დღევანდელ სხდომაზეც განსახილველი საკითხი 2004-2008 წლებში საქართველოს ოკუპირებულ ტერიტორიებზე შექმნილი ვითარება და 2008 წლის აგვისტოს ომია.